Strelovit uspon Đorđe Meloni i politička snaga Marin le Pen otvaraju pitanje da li radikalna desnica ima bolje šanse kad je vode žene? Stručnjaci kažu da u tome ima istine.
„Ja sam žena, ja sam majka i ja sam hrišćanka!“ Taj borbeni poklič je Đorđa Meloni ponovila bezbroj puta, kao da zna da se tu krije suština njenog političkog uspjeha. Prije dva dana, Vlada čija je premijerka položila je zakletvu.
Prije Đorđe Meloni su sve sami muškarci vodili Italiju, neki od njih i samozvani mačo tipovi poput Silvija Berluskonija. Ali, izborni uspjeh Meloni je upravo utemeljen i na naglašavanju njenog ženskog pola, piše Dojče vele.
Tako je dospjela na čelo nove koalicione vlade njene „Braće Italije“, te desničarskih stranaka koje vode Berluskoni i bivši ministar Mateo Salvini. Međutim, medeni mjesec među njima već je prošao. Zbog prepirki oko podjele funkcija Berluskoni je optužio novu premijerku da je „samovoljna i arogantna“.
Ali, očito ova bivša novinarka nije tako djelovala biračima, te je uspjela da marginalnu neofašističku stranku – iako je to imidž od kojeg bi danas da pobjegne – dovede do izborne pobjede.
Vjernici i mali preduzetnici
S jedne strane, njenu stranku su na glasačkim listićima zaokružili mnogi katolici, slijedeći zalaganje Meloni za tradicionalnu porodicu. Ova samohrana majka jedne kćerke stoji uz najtvrđe stavove Katoličke crkve i protivi se abortusu i homoseksualnosti.
Konzervativni ideali dobre žene i majke u Italiji imaju dugu tradiciju još od Benita Musolinija – iako je u njegovo doba bilo mnogo sljedbenica fašizma, jedva da je ikoja formalno imala neku državnu funkciju.
Meloni su birali i mnogi samostalni preduzetnici u Italiji. Oni cijene njen borbeni duh i to što se, radeći između ostalog i kao konobarica i dadilja, uspela na sam politički vrh. I posebno to što tvrdi da nije zaboravila nevolje malih preduzetnika i vlasnika trgovina.
Tako je i došlo do uspjeha Đorđe Meloni i „Braće Italije“, stranke na čijem je čelu već 10-ak godina.
Ipak, iako je jedna žena na čelu Italije, u njenom kabinetu ima svega šest ministarki i 18 ministara. U italijanskom parlamentu je udio žena spao sa 35 na 31 odsto.
Agresija u mekšem ruhu?
Da li je radikalna desnica i u Italiji otkrila da tvrdu politiku treba umotati u makar naizgled meko ruho? Tojest, da li žene bolje prodaju ideje desnice?
Sociolog Katrin Fangen sa Univerziteta u Oslu vjeruje da u tome ima nešto istine.
– I druge ekstremno desne stranke imaju već neko vrijeme žene u vrhu; to nije ništa novo. To bi mogla biti strateška odluka kako bi se više obratilo ženama koje mogu da se identifikuju sa ženom na vrhu stranke. Ekstremno desne stranke i dalje uglavnom biraju muškarci, ali nema više tolike razlike. Oko 40 odsto biračkog tijela takvih stranka su sada žene – rekla je ona za norveški list Framtide.
Doduše, na evropskoj radikalnoj desnici postoje bitne razlike u tome šta važi kao „konzervativno“. Recimo, desničari u Francuskoj ili Holandiji se glasno zalažu za ravnopravnost polova, djelimično i za prava homoseksualaca.
Uzor iz komšiluka
Dorit Geva sa Centralnoevropskog univerziteta u Beču ukazuje na liderku francuskog „Nacionalnog okupljanja“ Marin le Pen kao odličan primjer pomaka desnice iz čisto muškog domena.
– Le Pen od prije desetak godina imidž stranke čini blažim, korak po korak. Jedan od elemenata koji je ranije odvraćao birače bio je mačo imidž – smatra Geva.
Francuska opozicionarka je maltene naslijedila stranku od njenog oca Žan-Marija Lepena. Taj bivši pripadnik Legije stranaca se zadovoljavao glasovima veterana alžirskog rata i najljućih ekstremista, ali je tako uvijek ostajao na margini.
Marin je shvatila šta treba promijeniti, a to je učinila i Meloni s „Braćom Italije“.
– Ona je shvatila privlačnost i moć koju ima – smatra Dorit Geva.
Samo tako se može objasniti što je osvojila više od 20 odsto glasova u Italiji.
Recept dolazi od Marin le Pen – umjesto muškarčina, „tu su sada briga i zaštita, država poprima karakteristike majke koja brine za svoje građane“, kaže Geva. Čvrsta ruka je u ženskim svilenim rukavicama.
Meloni naglašava da država treba pružiti više socijalne pomoći majkama, jer je i njena majka ostala sama kad ih je otac napustio – Đorđa je imala tada 11 godina. Le Pen obećava jaču socijalnu pomoć, doplatu za stanovanje, veće plate – i to sve na račun imigranata koji, prema njenoj priči, u Francuskoj prolaze bolje od domaćih.
– To je strategija za proširenje baze birača. U tome se preskaču granice, pominju se vjera, porodica i konzervativne vrijednosti, ali uvijek tako da se ne isključe ni oni koji se s tim ne identifikuju – objašnjava Geva.
Tako radikalna desnica sa ženskim likom sve više zadire u politički desni centar. Nekadašnje velike narodne i demohrišćanske stranke skoro svuda u Evropi izgubile su profil i po izbornim parolama često je teško razaznati da li je stranka umjereno ili radikalno desno.
Istok još pati za muškarčinama
Kako se čini, na istoku Evrope to ne vrijedi: u Poljskoj i u tamošnjoj stranci „Pravo i pravda“, baš kao i u mađarskom Fidesu, koji vodi Viktor Orban, uzde su čvrsto u rukama „pravih“ muškaraca.
Pavel Zerka iz američkog Savjeta za međunarodne odnose tu ne vidi neko geografsko pravilo, nego način političkog razvoja: „U zapadnoj Evropi su populistički pokreti nastali najčešće kao iskaz nezadovoljstva vladajućom elitom, protiv migranata, protiv EU ili iz postfašističkih grupa“.
– Na istoku Evrope se od pada komunizma nije ni razvila neka takva etablirana stranka nego su takve populističke ili nacionalističke stranke zapravo počele kao konzervativne stranke političkog centra koje su klizile sve više prema desno – dodaje Zerka.
On misli da ni te stranke više ne mogu živjeti samo od glasova muškaraca. Jer, i zapadnije po pravilu gube oni koji loše stoje kod žena. Moglo bi se reći da su žene odlučile izbore u korist Džoa Bajdena, premda je Donald Tramp zapravo nešto povećao udio ženskih glasova u odnosu na izbore kada je pobijedio Hilari Klinton.
Stranke kod kojih postoji velika „polna asimetrija“ u biračkom tijelu teško da se mogu dokopati vlasti. To se vidi kod Erika Zemura u Francuskoj, Konfederacije u Poljskoj ili Voksa u Španiji.
– Zanimljivo da kod Marin le Pen ili Braće Italije takve asimetrije praktično nema – dodaje Zerka.
Prevrtljivi Italijani
U Poljskoj je vladajuća „Pravo i pravda“ doduše još prije nekoliko godina postavila Beatu Šidlo kao premijerku. Ona se prije svega bavila socijalnim i ekonomskim temama, i to je donijelo stranci rekordan broj glasova 2015. godine.
Doduše, upozorava Zerka, možda ne bi trebalo previše učitavati u izborni uspjeh Đorđe Meloni u Italiji. Jer, Italijani često mijenjaju vlast i često glasaju za nove ljude kako bi pronašli rješenje za stare probleme. Onda brzo zna da nastupi razočaranje.
– Njena stranka privlači žene podjednako kao i muškarce, pol ne igra nikakvu ulogu nasuprot životnom dobu ili stepenu obrazovanja, uprkos njenom zazivanju tradicije i fašističkih korijena – mišljenja je Pavel Zerka.
Međutim, koliko će trajati ljubav birača i Meloni – to u italijanskoj politici tradicionalno ne zna niko, zaključuje Dojče vele.
