Glavna služba za reviziju javnog sektora RS provela je reviziju učinka ”Usklađenost srednjeg obrazovanja sa potrebama tržišta rada”, koja je pokazala brojne manjkavosti u upisnoj politici, ali i trendove u pogledu pada ukupnog broja učenika koji upisuju srednju školu.
Revizija je pokazala da je smanjeno interesovanje za gimnaziju i brojna zanimanja, a povećano za elektrotehniku i privatne škole.
Upozorili su i da nedostatak određenih stručnih zanimanja predstavlja rizik za razvoj privrede određenih regija, „s mogućnošću da postane ključna prijetnja realizaciji razvojnih ciljeva u određenim djelatnostima i granama privrede, a time i razvoju Srpske u cjelini“.
Revizori su ustanovili da, u školskoj 2020/2021. godini, od ukupno 20 proglašenih deficitarnih zanimanja, za pet uopšte nije realizovan upis, jer nije bilo interesa učenika.
Primjera radi, u SŠC „Pale“, jedinoj srednjoj školi na području Opštine Pale, ni u jednom od proglašena dva deficitarna zanimanja nije bilo upisa.
U Gradu Banjaluka nije bilo upisa u tri deficitarna zanimanja od ukupno šest proglašenih. Od ta tri neupisana, dva se odnose na JU „Građevinsku školu“ Banjaluka, zidar i armirač-betonirac i jedno na JU „Politehničku školu“ Banjaluka, tehničar-modelar obuće.
Nije bilo upisa ni u zanimanje bravar-zavarivač u školi u Milićima.
Sa druge strane, planovi upisa učenika u struci elektrotehnika, za sva zanimanja četvrtog stepena, realizovani su sa indeksom iznad 100, podjednakima za sve srednje škole i sve lokalne zajednice.
Revizori su naveli da je osnovni cilj ove revizije učinka, koja je obuhvatila tri posljednje školske godine, bilo davanje odgovora na pitanje efikasnosti kreiranja upisnih politika, planova upisa učenika za stručna zanimanja u srednjim školama i usklađenosti sa potrebama tržišta rada.
Revizijom su obuhvaćeni Ministarstvo prosvjete i kulture, jedinice lokalne samouprave i srednje škole.
Neusaglašeni dokumenti
Nalazi su pokazali da je postupak planiranja upisa učenika u prvi razred srednjih stručnih škola bio dugotrajan, vrlo složen i neujednačen po broju uključenih institucija, broju dokumenata, informacija i odluka…
“Planiranje se zasnivalo na različitim, nedovoljno usaglašenim i pouzdanim pokazateljima i dokumentima. Planovi upisa nisu realizovani ni u jednoj od posmatranih godina, uz značajne razlike u stepenu po jedinicama lokalne samouprave, srednjim školama i zanimanjima. Realizacija upisa za dio zanimanja potrebnih privredi u djelatnosti građevinarstva, poljoprivrede, tekstilne i metalske industrije, proglašenih deficitarnim i finansijski podržanih kroz stipendije i naknade troškova prevoza učenika, bila je značajno niža od realizacije ukupnog upisa i nije rezultirala povećanjem usklađenosti sa potrebama tržišta rada”, uočili su revizori.
Dodaje se i da u postupku planiranja upisa učenika u prvi razred, Vlada Republike Srpske i Ministarstvo prosvjete i kulture nisu uvijek i pravovremeno definisali upisne politike i kriterijume.
Navodi se i da kapaciteti srednjih škola nisu adekvatno vrednovani i efikasno korišteni u cilju optimizacije želja učenika i potreba tržišta rada.
Najmanji pad interesovanja za stručne škole
Prema podacima resornog ministarstva, u Republici Srpskoj ima 95 srednjih škola, od čega je 88 javnih, jedna vjerska i šest privatnih, u koje je upisano oko 36.000 učenika. Za finansiranje ovog segmenta javnih djelatnosti je u budžetu definisan iznos od 89.194.700 КM.
U prethodnih pet godina je broj učenika u srednje škole smanjen za 12 odsto, a u okviru toga je najmanji pad ostvaren kod stručnih škola (4%) a najveći kod gimnazija (20%). Takođe, u posljednje tri godine, planirani upis u privatne škole je porastao za 14 odsto.
“Dio stručnih zanimanja je visoko atraktivan za učenike, pa ima učenika koji ostaju neupisani, a dio zanimanja nije atraktivan, pa ostaje značajan dio slobodnih mjesta u školama. Pri tome su prisutne i situacije da se odustane od formiranja odjeljenja ukoliko je nedovoljan broj prijavljenih, pa i ti prijavljeni odustaju od izabranog zanimanja i biraju neki od preostalih”, stoji u revizoskorm izvještaju.
Upis na deficitarna zanimanja manji od plana
Što se tiče školske 2020/2021 godinu, informacije ukazuju da i pored podsticajnih mjera za deficitarna zanimanja, nisu popunjena planirana mjesta.
U deficitarna zanimanja je upisano 594 učenika, što je za 210 učenika ili za devet odjeljenja manje od plana.
U deficitarno zanimanje bravar-zavarivač, u školama za čije je učenike osigurana podrška Vlade RS, upisano je 296 učenika, što je polovina od ukupno upisanih u deficitarna zanimanje ali i za 25 odsto niže od planiranog broja.
“Uz određene oscilacije, problem nedovoljnog interesa u ovim školama prisutan je na cijelom području RS. Na dodatni značaj ovog problema ukazuju informacije da, između ostalog, za deficitarna zanimanja u građevinarstvu izostaje upis u zanimanja kao što su zidari i armirači. Ova vrsta problema karakteristična je i za Banjaluku sa razvijenim građevinarstvom. U Trebinju je, između ostalih, naglašen problem upisa za određena zanimanja u oblasti metalske i elektro industrije”, uočili su revizori.
