Rat u Gazi koji je počeo nakon smrtonosnog napada Hamasa na Izrael prije tačno godinu dana i njegove posljedice pokrenuli su čitav niz promjena u Saudijskoj Arabiji, na Zapadnoj obali, u Libanu, Siriji, Jordanu i Egiptu.
Saudijska Arabija
Nakon što je Saudijska Arabija zamrznula pregovore o normalizaciji odnosa sa Izraelom poslije 7. oktobra 2023, taj potencijalni sporazum je postao dio pregovora o miru između Izraela i Hamasa.
U međuvremenu, 7. oktobar je ponovo zapalio propalestinsku solidarnost u društvu Saudijske Arabije, kaže za Deutsche Welle Sebastijan Zons iz njemačkog instituta CARPO. Međutim, politički i ekonomski gledano, rat između Izraela i Hamasa doživljava se više kao direktna prijetnja ambicioznoj transformaciji kraljevstva.
“Zato se saudijska politika posljednjih godinu dana fokusirala na diplomatsko balansiranje”, kazao je Zons.
Liban
Neposredno nakon napada Hamasa na Izrael, uticajno naoružano krilo Hezbolaha u Libanu, koje je EU klasifikovala kao terorističku grupu, počelo je sa napadima na sjever Izraela.
Keli Petilo, ekspertkinja za Bliski istok pri Evropskom savjetu za spoljne odnose, kaže da su mnogi Libanci ogorčeni ponašanjem Izraela u Gazi i zbog toga što međunarodna diplomatija ne donosi rezultate.
“Počeli su da vide Hezbolah kao jedinog garanta solidarnosti s Palestincima”, dodala je Petilo.
Međutim, nakon skoro godinu dana onoga što analitičari nazivaju “ograničenim borbama”, u septembru je došlo do eskalacije.
Jordan
Susjedni Jordan, koji je 1994. potpisao mirovni sporazum sa Izraelom, godinu dana balansira na političkoj žici.
“Jordan uglavnom pokušava da balansira snažnu domaću podršku palestinskom pitanju sa svojim odnosima s Izraelom”, kaže Keli Petilo.
Kralj Jordana Abdulah II i njegova supruga kraljica Ranija, koja je palestinskog porijekla, više puta su izjavili da nisu spremni da prime više palestinskih izbjeglica.
“To bi ugrozilo palestinsku stvar u cjelini i direktno bi kršilo mirovni sporazum. Međutim, sada, sa potencijalnim otvaranjem novih frontova, ne samo u Libanu, već i na Zapadnoj obali, Jordan se suočava sa svojom noćnom morom”, smatra analitičarka.
Dodaje da ova situacija ponovo budi strahove od širenja sukoba i migracije Palestinaca u Jordan kao posljedice toga.
Zapadna obala
Situacija na Zapadnoj obali bila je veoma napeta i prije 7. oktobra 2023, kaže za DW Peter Lintl, saradnik Odjeljenja za Afriku i Bliski istok u Njemačkom institutu za međunarodne i bezbjednosne poslove.
Palestinska samouprava godinama je slaba, jevrejski doseljenici napadaju Palestince, a trenutna desničarska izraelska vlada dodatno je pogoršala tenzije izjavom u svom koalicionom programu da Zapadna obala, ili kako je oni zovu, Judeja i Samarija, može da pripada samo jevrejskom narodu, objašnjava Lintl.
Dodao je da se sve to intenziviralo od 7. oktobra prošle godine, a u septembru je dostiglo novi vrhunac.
“Zapadna obala je bure baruta koje može da eksplodira u svakom trenutku”, kaže Lintl.
Sirija
Rat u Gazi dodatno je skrenuo pažnju medija sa Sirije i sukoba koji tamo traje već više od 13 godina, podsjeća za DW Lorenco Trombeta, analitičar za Bliski istok sa sjedištem u Bejrutu i konsultant agencija UN.
Dodaje da je građanski rat u Siriji sve više pod dominacijom stranih sila, kao što su Rusija, Iran, Turska, Izrael i SAD.
U međuvremenu, sirijski predsjednik Bašar al Asad, koji je u početku bio izolovan zbog brutalnog obračuna sa sirijskim stanovništvom, sve je više dobrodošao nazad u arapski i evropski krug.
“Asad je posljednjih godinu dana ćutao o događajima i posljedicama 7. oktobra 2023.”, kaže Trombeta i dodaje da je njegov “pristup tihom diplomatijom, daleko od medijskog reflektora, usmjeren prema postizanju dugoročnih unutrašnjih ciljeva”.
Egipat
Od svih zemalja u regionu, jedino je Egipat pronašao način da iskoristi krizu kako bi nakon 7. oktobra 2023. ojačao svoj geopolitički značaj, ocjenjuje Timoti E. Kaldas, zamjenik direktora Instituta Tahrir za bliskoistočnu politiku sa sjedištem u Vašingtonu.
Egipatski predsjednik Abdel Fatah al Sisi sarađivao je s Izraelom po pitanju dozvola za prolaz robe u Gazu i pomagao u održavanju blokade, objašnjava Kaldas. Takođe, kako kaže, centralna uloga Egipta u pregovorima o prekidu vatre ponovo je učvrstila značaj Kaira.
“Zauzvrat, Kairo je dobio mnogo dodatne podrške iz Vašingtona”, naglašava Kaldas.
Bijela kuća odobrila je za 2024. vojnu pomoć od 1,3 milijarde dolara.
“Ovo je prvi put da administracija predsjednika Amerike Džozefa Bajdena daje cjelokupan iznos”, kaže on.
(Deutsche Welle)
