Nekadašnje prve udarne pesnice predsjednika Bila Klintona, ali i državne sekretarke Medlin Olbrajt tokom devedesetih, ponovo su glavni akteri u kreiranju spoljne politike Vašingtona na balkanskim prostorima, što ukazuje da se aktuelnoj američkoj administraciji žuri da konačno zatvori pitanje Kosova, a onda i BiH.
Ukazuju na ovo politički analitičari i bivše diplomate komentarišući najnoviji potez Bijele kuće da na mjesto pomoćnika državnog sekretara za evropska i evroazijska pitanja u Stejt departmentu predloži Džejmsa O’Brajena, još jednog političara koji je povezan sa ratovima na ovim prostorima, a koji će po imenovanju postati nadređeni specijalnom američkom izaslaniku za zapadni Balkan Pablu Eskobaru.
Poslije ambasadora Kristofera Hila, učesnika u Dejtonskim pregovorima, i novoimenovanog šefa Centra za globalni angažman Džejmsa Rubinija, bliskog saradnika Medlin Olbrajt, na ove prostore dolazi čovjek koji je povezan i sa Dejtonom i sa Olbrajtovom, ali i sa pregovorima u Rambujeu. Prema riječima bivšeg diplomate Vladislava Jovanovića, O’Brajen je učestvovao u kreiranju gotovo svih “istorijskih događaja” na Balkanu. Kako kaže, kao specijalni savjetnik Olbrajtove i Klintona on je bio u američkoj delegaciji za vrijeme pregovora u Rambujeu 1999. godine, dodajući kako se on, pored Hila i Ričarda Holbruka, smatra i jednim od ključnih ljudi u “stvaranju” Dejtonskog sporazuma.
– Kasnije je bio zadužen za podršku SAD Međunarodnom krivičnom sudu za bivšu Jugoslaviju sa sedištem u Hagu, a tokom prošle godine imenovan je i za šefa Kancelarije za koordinaciju sankcija. On je deo te ekipe koja promoviše čvrstu ruku prema Srbiji. Sada je u toj novoj ekipi i O’Brajen, koji je očigledno dobio zadatak da završi nedovršene poslove na ovim našim prostorima – istakao je Jovanović.
Da Vašington na sve načine pokušava ubrzati procese koji bi trebalo da dovedu do konačnog rješenja za Kosovo, što podrazumijeva njegovo priznavanje, to se, kako kaže Jovanović, može vidjeti i iz imenovanja Hila za ambasadora, ali i nedavnog postavljanja nekadašnjeg pomoćnika državnog sekretara Medlin Olbrajt, Džejmsa Rubinija, na mjesto specijalnog izaslanika aktuelnog državnog sekretara Entonija Blinkena.
– Rubini i dalje smatra da je Srbija destabilizujući faktor na Balkanu. On je čak nedavno rekao kako je ponosan na NATO bombardovanje SRJ – kaže Jovanović dodajući da je on poznat i slavljen na Kosovu, gdje ga je 2013. tadašnja predsjednica tzv. Kosova odlikovala ordenom za zasluge.
Kada je u pitanju imenovanje O’Brajena, Jovanović smatra da to ne može biti nikako obećavajuće, jer će dovesti do novog usložnjavanja odnosa između Srbije i SAD, jer, kako je obrazložio, treba očekivati nove američke pritiske na Beograd, ali i Banjaluku.
– Jasno se naslućuju dva puta američke političke taktike. Reč je o dve strane medalje sa istim ciljem, da se ubrza pritisak na Srbiju da prizna Kosovo. Nakon toga na red dolazi BiH, odnosno Republika Srpska – kategoričan je Jovanović.
I diplomata Zoran Milivojević smatra kako postaje sve očiglednije da Amerika želi da ubrza dinamiku rješavanja aktuelnih i gorućih pitanja u regionu, što se, kako je istakao, može vidjeti i iz posljednjih izjava specijalnog savjetnika američkog Stejt departmenta Dereka Šolea, ali i Gabrijela Eskobara.
– Forsirajući evropski plan za Kosovo oni žele stvoriti čistu situaciju u regionu. Ne treba zaboraviti da je O’Brajen iskusan u sankcionoj politici. Sa proverenim kadrovima i “moćnim alatima” kao što su sankcije Vašington želi da reši pitanje rata u Ukrajini, izgradi novu bezbednosno-političku arhitekturu Evrope, a što podrazumeva i uvođenje regiona u transatlantsku zajednicu – uvjeren je Milivojević.
Ekipa
Džejmsa O’Brajena Bijela kuća ponovo postavlja na jednu od ključnih funkcija za rješavanje pitanja vezanih za balkanske prostore. Pored njega tu je već Gabrijel Eskobar, koji je u prethodnom periodu bio na poziciji šefa kabineta visokog predstavnika u BiH. Tu je i Kristofer Hil, aktuelni američki ambasador u Srbiji, koji je svoju prvu zvaničnu ambasadorsku službu imao upravo u Beogradu, a bio je blizak saradnik Holbruka, te učesnik pregovora u Dejtonu i Rambujeu. U Prištini trenutno službuje Džefri Hovenijer, takođe jedan od učesnika pregovora u Rambujeu. Od Hašima Tačija je 2018. dobio orden. Majkl Marfi, američki ambasador u BiH, takođe dobro poznaje Balkan, jer je i u prethodnom periodu bio na nekim od najviših funkcija u Sarajevu i Prištini.
