To što je, uprkos upozorenju iz Brisela, vlast u Srpskoj i dalje uporna u nastojanju da kriminalizacijom klevete ograniči medijske slobode, pokazuje da joj je bitnija kontrola rada medija nego evropski put BiH.
U tome se slažu brojni novinari i predstavnici nevladinog sektora iz Srpske, koji poručuju da je vlast, očigledno, opredijeljena za to da suzbije kritike i zastrašuje ljude koji žele da slobodno govore.
Podsjetimo, sama EU je, nakon što je Narodna skupština Republike Srpske usvojila Nacrt zakona kojim je planirana kriminalizacija klevete, saopštila da kandidatski status koji je BiH dobila u decembru 2022. godine dolazi s visokim očekivanjima.
“U preporukama za dobijanje kandidatskog statusa Komisija je definisala korake koje BiH mora da riješi. Jedan od njih je jačanje slobode izražavanja i slobode medija”, saopšteno je.
Novinar Goran Dakić ističe da je evropski put BiH za vlast u Republici Srpskoj deklarativne prirode, dok je kriminalizacija klevete dobila svoj finalni oblik.
“Jasno je, dakle, da se o evropskom putu govori usput, tek da se održi privid borbe za bolju budućnost, kao što je jasno da je potpuno licemjeran i lažan stav da oni koji pišu istinu nemaju čega da se plaše”, naveo je Dakić za “Nezavisne novine”.
Kako je dodao, u državi u kojoj bi pravosuđe radilo efikasno i u kojoj ne bi bili tek slijepe sluge ratoborne vlasti, novinari zaista ne bi imali čega da se plaše, ali u ovakvoj državi pisanje istine nije garancija ama baš ni za šta.
“Ako porodica Dodik odluči da je novinar pretjerao samo zato što je napisao da su i ove godine dobili podsticaje za regresirano gorivo, čik mi nađite tužioca koji neće željeti da formira predmet na osnovu njihovog naređenja ili sudiju koji će tu besmislenu tužbu da odbaci”, tvrdi Dakić.
Novinar Dejan Šajinović podsjeća da je EU jasno stavila do znanja da je kandidatura BiH za članstvo EU dodijeljena uz podrazumijevanje da je pitanje slobode javnog govora i medijskih sloboda riješeno i da se ne može nazadovati.
Prema njegovim riječima, argument vlasti RS da 20 zemalja EU ima ovakav zakon, pa ga može imati i RS, ne stoji, ne samo zbog toga što smo kandidaturu dobili uz postojeći dosegnuti nivo standarda koji se ne može dalje smanjivati bez ugrožavanja evropskog puta, nego i zato što Srpska nema nezavisno pravosuđe i sasvim je jasno svakom građaninu da bi se krivično gonjenje novinara i bilo kojeg građanina u praksi svelo na uvođenje verbalnog delikta koji je postojao u vremenu Jugoslavije.
“I vrapcima na grani je jasno da vlast ovaj zakon uvodi ne radi brige za novinare ili slobodu izražavanja, nego radi jačanja kontrole, suzbijanja kritike i zastrašivanja ljudi koji žele da slobodno govore”, ocjenjuje Šajinović.
Dejan Lučka, direktor banjalučkog Centra za ljudska prava, kaže da iskreno misli da je od evropskog puta vlastima bitnija kontrola medija, i ne samo njih, nego i bilo kojeg kritičkog glasa u Srpskoj.
Osim toga, smatra da ni Evropljani nisu pokazali pretjeranu zainteresovanost da se ovo zaustavi, pošto se priča svela na blaga upozorenja, bez konkretnog djelovanja.
“Upravo sam pročitao Prijedlog zakona i obrazloženje. Nije urađeno nikakvo istraživanje da se može zaključiti da je kriminalizacija klevete neophodna. Kleveta se kriminalizuje samo da se utišaju kritički glasovi”, rekao je Lučka za “Nezavisne novine”.
Prema njegovim riječima, vlast uopšte nije dokazala da se čast i ugled ne mogu zaštiti građansko-pravnim mehanizmima.
“Apsolutno je jasno da je jedini cilj uvođenja ovih izmjena u Krivični zakonik zapravo pretjerano ograničavanje slobode izražavanja, te da će, ukoliko izmjene zaista budu usvojene u Narodnoj skupštini Republike Srpske, a sve su prilike da hoće, to umnogome uticati na evropski put BiH”, ocijenio je Lučka.
Do sada su, podsjetimo, brojni opozicioni političari iz Srpske dali svoj glas protiv kriminalizacije klevete, uključujući i šefa Kluba poslanika SDS-a Vukotu Govedaricu, koji poručuje da će oni tražiti povlačenje prijedloga u kojem se ugrožavaju pravo i sloboda govora ne samo novinara, nego i svakog čovjeka u Republici Srpskoj.
“Ukoliko Vlada ne povuče zakon iz skupštinske procedure do daljeg, mi iz opozicije ne treba da učestvujemo u radu Skupštine i sve svoje aktivnosti treba da usmjerimo na obaranje tog zakona”, istakao je Govedarica.
Protestna šetnja u utorak u Banjaluci
Protestna šetnja, sa koje će biti poslata poruka o nedopustivosti kriminalizacije klevete u Srpskoj, biće održana u utorak u Banjaluci, kada je predviđeno da sporni Prijedlog izmjena Krivičnog zakonika Republike Srpske bude razmatran u parlamentu Srpske.
U šetnji, od Trga Krajine do zgrade Narodne skupštine Republike Srpske, čija sjednica počinje u devet časova, učestvovaće novinari i ostali medijski radnici, predstavnici civilnog sektora i građani. Na ovaj način će još jednom biti upozoreno da Srpska ne smije ići korak nazad u postignutim medijskim slobodama, a pogotovo u kontekstu evropskog puta BiH, na šta je upozorio i Brisel.
Podsjetimo, brojni pravnici i ostali stručnjaci se oštro protive spornom zakonu, koji će, kako je ocijenjeno, narušiti slobodu govora ne samo medijima, nego i svim građanima.
