Ako je suditi po izborima iz 2018. godine, za osvajanje direktnog mandata u Narodnoj skupštini Republike Srpske najmanji broj glasova koji treba osvojiti neka politička partija je 3.353, koliko je potrebno u četvrtoj izbornoj jedinici koja pokriva Derventu, Brod, Vukosavlje i Modriču, dok je za direktan mandat u drugoj izbornoj jedinici koja obuhvata Gradišku, Srbac, Laktaše i Prnjavor neophodno čak 7.276 glasova.
Naime, u Narodnu skupštinu Republike Srpske ulaze 83 poslanika, od kojih se 63 biraju direktno, a 20 ih ulazi preko kompenzacionih lista.
Ti direktni mandati raspodijeljeni su po izbornim jedinicima kojih Republika Srpska ima devet, pa tako, recimo, iz četvrte izborne jedinice biraju se četiri direktna poslanika, a iz izborne jedinice tri 12 poslanika. Da bi neka stranka uopšte ušla u raspodjelu direktnih mandata, potrebno je da na nivou izborne jedinice pređe cenzus od tri odsto od ukupno izašlih birača. Direktni mandati računaju se po formuli u kojoj se ukupan broj glasova jedne stranke (koja je prešla cenzus od tri odsto) u izbornoj jedinici dijeli sa 1,3,5,7,9 itd., odnosno dok se ne podijele svi mandati iz te izborne jedinice (vidi tabelu).
Za direktan mandat u prvoj izbornoj jednici koja pokriva regiju Prijedor na izborima 2018. godine bilo je neophodno osvojiti najmanje 5.232 glasa, u trećoj izbornoj jedinici koja pokriva Banjaluku 6.183 glasa, u petoj izbornoj jedinici koja obuhvata regiju Doboj 6.372 glasa, šestoj izbornoj jedinici koja pokriva regiju Bijeljina 3.818 glasova, sedmoj izbornoj jedinici odnosno regiji Zvornik 3.673 glasa, u osmoj izbornoj jedinici koja obuhvata regiju Istočno Sarajevo 3.599 glasova i u devetoj izbornoj jedinici koja obuhvata regiju Trebinje za mandat je bilo neophodno osvajanje 3.556 glasova.
Kada je riječ o kompenzacijskim mandatima, formula je ista kao i kod direktnih s tim da bi stranka ušla u raspodjelu kompenzacijskih mandata mora preći cenzus od tri odsto. Tada se za dijeljenje sa 1,3,5,7 itd. uzima ukupan broj glasova stranke. Ovi kompenzacioni mandati služe da kompenzuju nedovoljnu proporcionalnost na nivou Republike Srpske.
“Cenzus od tri odsto na nivou izborne jedinice ne garantuje direktan mandat stranci. Moguće je da stranka ne osvoji nijedan direktni mandat, a da dobije kompenzacioni”, rekao je Vehid Šehić, bivši predsjednik Centralne izborne komisije (CIK) BiH.
Kod kompenzacionih mandata, zanimljivo je da broj glasova nije garancija broja mandata koji se dodjeljuju pa je tako, na primjer, prošle izbore SNSD sa 218.201 glasom dobio četiri kompenzaciona mandata, isto kao i PDP koji je osvojio 69.948 glasova, dok je DNS sa osvojenim 98.851 glasom dobio jedan kompenzacioni mandat, a Ujedinjena Srpska sa 21.187 glasova dva kompenzaciona mandata.
Primjer raspodjele mandata u Izbornoj jedinici dva iz 2018. godine
Rezultate poredamo od najvećeg do najmanjeg u rasponu od jedan do sedam jer je to broj mandata iz te izborne jedinice. U ovoj izbornoj jedinici SNSD je osvojio tri direktna mandata, SDS dva mandata, a PDP i DNS po jedan, dok US i NDP, iako su prešli cenzus od tri odsto, nisu osvojili mandat.
