Danas je nedjelja, 5. maj, 126. dan 2024. Do kraja godine ima 240 dana.
1570. – Otomansko carstvo objavilo rat Veneciji zato što je odbila da mu preda mediteransko ostrvo Kipar.
1813. – Rođen danski filozof Obi Seren Kjerkegor, rodonačelnik filozofije egzistencijalizma, nazvan “kopenhaški Sokrat”. Nasuprot filozofskoj tradiciji, posebno u protivstavu prema sistemu filozofije Fridriha Hegela i tradicionalne hrišćanske misli, razvio je drukčiji uvid u obilježja ljudskog individualnog bitisanja. Prema njegovom učenju, za egzistenciju nema sistema, jer je ona sloboda, duh, nemir, strepnja, očajanje, doživljaj grijeha, nepojmljivost, bolest nasmrt – uvijek odnos, a ne kategorijalno postojanje. Djela: “O pojmu ironije sa stalnim osvrtom na Sokrata”, “Ili – ili”, “Pojam strepnje”, “Bolest nasmrt”, “Dnevnik”, “Stadijumi na životnom putu”, “Filozofske mrvice”.
1815. – Rođen francuski pisac Ežen Martin Labiš, koji je u komedijama i vodviljima duhovito karikirao građansko društvo Francuske u 19. vijeku. Djela: “Slamni šešir”, “Put gospodina Perišona”.
1818. – Rođen njemački filozof jevrejskog porijekla Karl Hajnrih Marks, najveći socijalistički teoretičar i istaknuti vođa zapadnoevropskog radničkog pokreta u 19. vijeku. Završio je studije filozofije u Berlinu, a u 23. godini je doktorirao filozofiju na Univerzitetu u Jeni disertacijom “Razlika između Demokritove i Epikurove filozofije prirode”. Odustao je od univerzitetske karijere i 1842. postao glavni urednik “Rajnskih novina”. Kad su pruske vlasti 1843. zabranile list zbog revolucionarne usmjerenosti, emigrirao je u Francusku. Otada je, s kraćim prekidima, živio u emigraciji, najduže u Engleskoj, gdje je umro 1883. Od septembra 1844. do kraja života družio se i najtješnje sarađivao s njemačkim filozofom Fridrihom Engelsom. S njim je 1847. osnovao u Londonu Savez komunista, prvu revolucionarnu radničku organizaciju, i 1848. njih dvojica su izdala sažet program organizacije – brošuru “Manifest komunističke partije”. Pod njegovim uticajem 1864. je osnovana Prva internacionala. Napisao je niz kapitalnih djela iz ekonomije, filozofije, istorije i sociologije. Djela: “Prilog jevrejskom pitanju”, “Prilog kritici Hegelove filozofije prava”, “Kritika Hegelove filozofije državnog prava”, “Ekonomsko-filozofski rukopisi”, “Teze o Fojerbahu”, “NJemačka ideologija” /s Engelsom/, “Sveta porodica” /s Engelsom/, “Bijeda filozofije”, “Klasne borbe u Francuskoj 1848-1850”, “Osamnaesti brimer Luja Bonaparte”, “Građanski rat u Francuskoj”, “Kapital – kritika političke ekonomije”.
1821. – Umro bivši francuski car Napoleon Prvi Bonaparta, jedan od najvećih vojskovođa u istoriji, čiji su osvajački pohodi izmijenili Evropu i okončali feudalizam. Prvi put se istakao 1793. u borbi protiv Engleza kod Tulona, kad je u 24. godini postao general. U Italiji je 1796. i 1797. potukao vojsku Austrije, a 1797. ukinuo Mletačku republiku. Poslije pohoda na Egipat, po povratku u Francusku je – koristeći nezadovoljstvo vladavinom Direktorijuma – u novembru 1799. državnim udarom zaveo režim konzulstva, uzevši neograničenu vlast kao “prvi konzul”, a od 1802. kao “doživotni konzul”. Reformisao je administraciju, prosvjetu, finansije i sudstvo, dao Francuskoj nov krivični i građanski zakon /Napoleonov kodeks/, zaključio konkordat s papom Pijem Sedmim i privremeno suzbio aspiracije Velike Britanije i Austrije. Koristeći uspjehe, 1804. se proglasio carem, nastavio osvajanja i zaveo apsolutističku vladavinu. Pobjedama 1805. nad Austrijancima kod Ulma i rusko-austrijskom vojskom kod Austerlica primorao je Austriju na mir, a 1806. je zaratio s Prusima, potukao ih kod Jene i Auerštata i 1807. primorao Prusku da potpiše mirovni ugovor pod veoma teškim uslovima. Potom je pokušao da pokori Španiju i 1808. je brata Žozefa postavio za španskog kralja. Napoleonove pobjede od 1805. do 1809. omogućile su potpunu političku i ekonomsku prevlast Francuske nad većim dijelom zapadne, srednje i južne Evrope, a pokušavajući da pokori cijelu Evropu 1812. se odlučio na invaziju Rusije. Poraz, koji je tada doživio, označio jer početak njegovog kraja, a moć Francuske, iscrpljene ratovima i privrednom krizom, slomljena je porazom 1813. kod Lajpciga. Saveznici /Rusi, Englezi, Prusi, Austrijanci/ ušli su u Pariz krajem marta 1814, a Napoleon je abdicirao i prognan na sredozemno ostrvo Elba. Odatle se vratio u Pariz u martu 1815, ali je već u junu konačno putučen kod Vaterloa i prognan na ostrvo Sveta Jelena u Atlantskom okeanu, na kojem je umro kao britanski zatočenik, prenosi Srna.
1846. – Rođen poljski pisac Henrik Sjenkjevič, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1905. godine. Svjetsku slavu je stekao istorijskim romanima. Djela: romani “Quo vadis”, “Ognjem i mačem”, “Potop”, “Pan Volodijovski”, “Bez dogme”, “Porodica Polanjeckih”, “Kroz pustinju i prašumu”, zbirka pripovijedaka “Skice ugljenom”.
1855. – Prvi crnogorski svjetovni vladar knez Danilo Prvi Petrović donio Zakonik kojim je nastojao da učvrsti pravni poredak i individualizuje imovinska prava po uzoru na rimsko pravo. Zakonikom su izjednačena prava svih građana, nezavisno od nacionalnosti i religije, mada Crnu Goru, kako je precizirano u Zakoniku, nastanjuju isključivo Crnogorci i Brđani koji su svi Srbi pravoslavne vjere.
1883. – Rođen srpski kompozitor i muzički pisac Petar Konjović, rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umjetnosti i upravnik Muzikološkog instituta. Inspirisao se narodnim melosom i snažnom muzičkom individualnošću je učvrstio nacionalni smjer u srpskoj muzici. Djela: opere “Knez od Zete”, “Vilin veo”, “Koštana”, “Seljaci”, zbirke solo pjesama “Moja zemlja”, “Lirika”, knjige “Stevan Mokranjac”, “Miloje Milojević”, “Knjiga o muzici”.
1904. – Na brdu Volujica kod Bara postavljena prva radio-telegrafska stanica Markonijevog sistema na Balkanu.
1936. – Trupe fašističke Italije pod komandom feldmaršala Pjetra Badolja okupirale Adis Abebu, prijestonicu Etiopije. Agresija na tu nezavisnu afričku zemlju bila je prvi oružani pohod fašizma, a istog dana 1941. u Adis Abebu je poslije oslobođenja Etiopije – prve zemlje u kojoj je u Drugom svjetskom ratu fašizam poražen – ušao etiopski car Haile Selasije Prvi.
1945. – Sovjetske trupe u Drugom svjetskom ratu ušle u mjesto Pinemunde, odakle su Nijemci ispaljivali rakete “fau 1” i “fau 2”. Američke trupe su istog dana oslobodile njemački nacistički koncentracioni logor Mathauzen, u kojem su Nijemci tokom rata likvidirali 120.000 ljudi, uključujući 13.000 Jugoslovena.
1954. – General Alfredo Štresner u vojnom udaru oborio predsjednika Paragvaja Federika Čavesa, započevši tako 34-godišnju diktaturu.
1955. – Zapadni saveznici obnovili suverenitet Zapadne NJemačke i primili je u NATO pakt.
1961. – Iz Kejp Kanaverala poletio kosmički brod “Merkjuri”, prva kosmička letjelica SAD s ljudskom posadom, kojim je upravljao Alen Bartlet Šepard. Brod nije obletio planetu već je dostigao visinu od 185 kilometara i poslije 15 minuta se vratio na Zemlju.
1977. – Umro njemački državnik i ekonomista Ludvig Erhard, zapadnonjemački kancelar od 1963. do 1966, arhitekta privrednog oporavka i uspona Zapadne NJemačke poslije Drugog svjetskog rata.
1978. – Teroristička grupa “Crvene brigade” saopštila da je ubila bivšeg premijera Italije Alda Mora, otetog u martu 1978. NJegovo tijelo je pronađeno dva dana kasnije.
1981. – Bobi Sends postao prvi od deset pripadnika Irske republikanske armije. Umro u zatvoru Mejz u Sjevernoj Irskoj od posljedica štrajka glađu.
1990. – U Bonu počeli razgovori SSSR, SAD, Velike Britanije, Francuske i dviju njemačkih država o ujedinjenju NJemačke.
1997. – SAD deportovale u Jordan vođu islamske terorističke organizacije “Hamas” Musu Mohameda Abu Marzuka pošto nisu uspjele da pronađu dovoljno dokaza da ga optuže za umiješanost u terorističke napade.
1999. – Na sjeveru Albanije srušio se američki helikopter AH-64 tipa “apač” i oba pilota su poginula, a NATO pakt saopštio da se nesreća dogodila zbog kvara motora tokom “rutinske vježbe”.
2000. – Umro Petar Jović, solunski ratnik.
2006. – Direktor američke Centralne obavještajne agencije /CIA/ Porter Gos podnio ostavku.
2019. – U avionskoj nesreći na moskovskom Aerodromu “Šeremetjevo” kada se zapalio avion “suhoj superdžet 100” u kojem je bilo 78 putnika i članova posade, poginula je 41 osoba. Preživjelo je 37 ljudi, među kojima i piloti koji su potvrdili da je grom udario u avion, poslije čega se motor zapalio.
2020. – Kina uspješno lansirala svoju najveću raketu sa svemirskim brodom nove generacije.
