Od početka kampanje “Stop švercu”, za malo manje od dva mjeseca, na info-broj i putem Vibera bilo je 189 poziva i prijava nelegalne prodaje duvana i cigareta, s tim da je značajno porastao i broj izdatih akciznih markica, što jasno govori da polako dolazi do smanjenja crnog tržišta u BiH.
“U prijavama i porukama bilo je dosta korisnih informacija. Vrijednost oduzetog duvana i cigareta procjenjuje se na oko 750.000 KM. Međutim, ono što je najvažnije jeste da je u prvih šest mjeseci 2022. godine došlo do porasta broja izdatih akciznih markica za nešto više od 33 odsto. To definitivno govori u prilog činjenici da polako dolazi do smanjenja crnog tržišta u Bosni i Hercegovini”, rekao je Ratko Kovačević, načelnik Odjeljenja za komunikacije Uprave za indirektno oporezivanje BiH.
Inače, kampanja “Stop švercu” ponovo je pokrenuta krajem maja ove godine, a građani pored poziva na info-broj, na Viber broj 065/355-155 mogu prijaviti nelegalnu prodaju duvana i cigareta, a i poslati fotografiju lokacije gdje se vrši nelegalna prodaja ovih akciznih proizvoda.
Koliko akcije Uprave za indirektno oporezivanje BiH daju rezultate možda se najbolje vidi po izdatim akciznim markicama.
Od 2009. godine, kada je Bosna i Hercegovina krenula u proces usklađivanja oporezivanja akcizom duvana i duvanskih proizvoda, broj izdatih akciznih markica konstantno je bio u padu svih prethodnih godina.
Međutim, 2021. godine, kada je Uprava za indirektno oporezivanje sprovela prvu javnu kampanju “Stop švercu” u cilju suzbijanja crnog tržišta duvana i duvanskih proizvoda u BiH, desilo se da je broj izdatih akciznih markica UIO za duvan i duvanske prerađevine zabilježio rast.
Tokom 2021. godine UIO je ukupno izdao 208 miliona komada akciznih markica, a, recimo, 2020. godine 185 miliona.
“Rezultati zapljena, koje je objavila Uprava za indirektno oporezivanje, nedvosmisleno govore u prilog uspješnosti akcija, a o uspješnosti još više govori činjenica o puno većem broju izdatih markica u odnosu na prethodne godine, kada je bio pad. Trend povećanja broja izdatih akciznih markica nastavio se i u ovoj godini, i to najbolje govori koliko su akcije kao što je ova ‘Stop švercu’ efikasne”, rekao je Saša Grabovac, izvršni direktor Udruženja ekonomista Republike Srpske SWOT.
Kada je riječ o samoj kampanji “Stop švercu”, ona podrazumijeva i pojačan rad, kao i saradnju SIPA, Granične policije, UIO i entitetskih inspekcija.
U proteklih nekoliko mjeseci sprovedene su najmanje tri velike akcije, i to “Derbi”, “Sektor” i “Korset”. U akciji “Derbi” pripadnici SIPA na području Modriče, Šamca, Pelagićeva, Posušja, Gruda i Zenice pretresli su 15 lokacija i uhapsili 11 lica zbog sumnje da su počinili nekoliko krivičnih djela.
U toj akciji privremeno je oduzeto oko 20.000 KM i 6.000 evra, oko 20 tona različitih vrsta duvana, velika količina razne kartonske ambalaže za cigarete, zatim oko 17.000 praznih filtera za punjenje cigareta, veća količina kartonske ambalaže za cigarete s oznakom FM te dvije mašine za rezanje duvana, mašine za punjenje cigareta, sedam digitalnih vaga, mobilni telefon i razna poslovna dokumentacija. Takođe, u akciji “Sektor” službenici UIO na putu Tuzla – Kalesija kod dva lica su pronašli 3.800 paklica cigareta koje nisu bile obilježene na zakonom propisanim markicama UIO, niti su imali zakonom propisanu dokumentaciju.
Kada je riječ o akciji “Korset”, pripadnici UIO pretresli su pet lokacija i uhapsili tri osobe, kod kojih su pronađene 30.563 paklice cigareta bez akciznih markica, čija je tržišna vrijednost 152.815 KM, zatim rezani duvan te novac u iznosu od 8.260 evra, 3.996 KM, 2.790 dinara, 880 kuna, 50 dolara, 1.200 norveških kruna i 500 švedskih kruna.
Stručnjaci ističu da su ove akcije pokazatelj da je šverc duvana i duvanskih proizvoda još isplativ i da posao još nije završen te da svi nivoi vlasti treba da podrže borbu protiv šverca i preispitaju akciznu politiku na duvan.
Međutim, nakon pritiska inspekcije i sve većih zapljena duvana i duvanskih proizvoda, prodaja ilegalnih cigareta, rezanog duvana i ručno punjenih cigareta preselila se na internet, uglavnom na Facebook i online oglase.
Iako ne postoje tačni podaci, virtuelnih trgovaca ilegalnim duvanskim proizvodima je sve više, a šverc se vrši uglavnom kroz razgovore u zatvorenim grupama na društvenim mrežama, preko ličnih profila ili portala za online trgovinu. Online platforme privlačne su za švercere jer omogućavaju anonimnost i ono što je poseban problem je da nisu zakonski tretirane na pravi način.
Sve to ukazuje da borba protiv crnog tržišta duvana i duvanskih proizvoda još nije gotova, ali da kampanje, kao što je ova, utiču na svijest građana, kao i nadležnih da se preduzmu aktivnije mjere.
