I dok pojedinim kandidatima koji se nađu na odborničkim listama u Srpskoj ne može pomoći ni 1.000 glasova da sjednu u odborničke klupe, postoje i one opštine u kojima se u odborničke klupe može sjesti i sa 7 glasova, a načelnik postati sa manje od 100.
Da je to moguće javnost se uvjeri za svake izbore kada na vidjelo izađu izborni rezultati iz pojedinih opština iz kojih je vidljivo da za odborničku ili načelničku fotelju treba manje glasova nego za predsjednika neke mjesne zajednice u većim opštinama.
I to ne bi bilo ništa čudno da ti isti kandidati volonterski obavljaju funkciju načelnika ili odbornika. Međutim, to kod nas nije slučaj već su načelnici, pa makar i u nekoj patuljastoj opštini za 200 stanovnika debelo plaćeni, pa im izbori dođu kao dobro isplativ biznis.
Srpskainfo je provjerila koliko je takvih opština i koliko novca godišnje troše na plate odbornika, načelnika i ostalu administraciju, kao i režije, i kakav je uopšte smisao neke lokalne zajednice u kojoj se odbornik postaje sa manje glasova nego predsjednik nekog ZEV-a.
Istočni Mostar, Istočni Drvar, Kupres, ali onaj u Srpskoj, Istočni Stari Grad, Petrovac-Drinić, Jezero, Novo Goražde, Krupa na Uni… sve su to “patuljaste opštine” nastale nakon 1995. godine, odnosno nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, kada su pojedine opštine na entitetskoj granici pripale Federaciji BiH, a okrajci njihovih teritorija Republici Srpskoj.
Tako je, na primjer, opština Jezero prije rata bila tek jedna od mjesnih zajednica u opštini Jajce, dok je Petrovac-Drinić prije rata bio naselje u sastavu opštine Bosanski Petrovac. Istočni Mostar je prije rata bio tek jedna od ruralnih mjesnih zajednica na širem mostarskom području, Kupres mjesna zajednica u sastavu opštine Kupres, a Istočni Drvar je bio varoš u sastavu opštine Drvar.
Iako imaju status opštine u nekima od njih nema vodovoda, uređenih puteva, pošte ili policijske stanice.
Opština bez bolnice i policijske stanice
Tako se, na primjer, do Istočnog Mostara dolazi makadamskim, šumskim i planinskim putem. Iako su mještani ranije peticijom tražili pripajanje ili opštini Nevesinje ili Gradu Mostaru, to se nikada nije desilo, a za fotelju načelnika vam treba manje od 100 glasova.
Opština ima oko 198 birača, bar javno, nema bolnice ni policijske stanice, ali imaju zgradu opštine, 11 odbornika i načelnika.
Ranijih godina je pojedinim mještanima bilo dovoljno 7 glasova da bi sjeli u odborničku klupu, što je za mnoge odličan zgoditak ako se uzme u obzir da će u naredne četiri godine primati odborničku naknadu u visini od oko 250 KM, a taj iznos se dupla ako je riječ o nezaposlenom odborniku.
Ove godine je pobjedu u trci za načelnika odnio Božo Sjeran i to sa samo 94 glasa, a u naredne četiri godine primaće mjesečnu platu od preko 2.000 KM.
Godišnji budžet ove opštine je oko 450.000 KM, a u njoj je, pored načelnika, zaposleno još šest osoba.
Prema dostupnim podacima iz revizorskih izvještaja, na plate odbornika, načelnika i ostalih zaposlenih godišnje se izdvoji oko 250.000 KM. Opština godišnje izdvoji dodatnih oko 140.000 KM za struju, troškove službenog vozila, službena putovanja, komunalne i komunikacione usluge.
Male opštine, veliki troškovi
Još manje glasova potrebno je da se sjedne u fotelju načelnika Istočnog Drvara gdje se trenutno vodi borba između Milke Ivanković (SNSD) i Duška Agića (US). U jednom momentu rezultat im je bio izjednačen, ali sad Ivankovićeva vodi sa 3 glasa više pa tako ima 80, a Agić 77 glasova.
Ko god od njih dvoje na kraju da pobijedi smiješi mu se mjesečna plata od najmanje 2.000 KM. Opština ima 11 odbornika, a da biste sjeli u odborničku klupu ponekad je dovoljno i 15 glasova. Odbornička naknada nije mala i iznosi oko 300 KM, a ako je riječ o nezaposlenom odborniku onda su primanja duplo veća.
Iz revizorskog izvještaja za prošlu godinu vidljivo je da u opštini, pored načelnika, radi još 12 osoba. Načelnik ima čak i savjetnika, iako to nije predviđeno pravilnikom. Ima i Dom zdravlja u kojem rade direktor i 3 zaposlena.
Godišnji budžet ove male opštine je oko 1,7 miliona KM, a rashodi oko 1,1 milion KM. Na lična primanja zaposlenih godišnje se potroši oko 640.000 KM, a na električnu energiju, održavanje i ostale režijske troškove režijske troškove oko 300.000 KM.
Sto glasova vam je potrebno i da sjednete u fotelju načelnika opštine Kupres u Republici Srpskoj. Tako je Srđen Petković na izborima ove godine osvojio 105 glasova što mu je bilo sasvim dovoljno za pobjedu, te da sebi osigura preko 2.000 KM mjesečnih primanja.
Za razliku od načelnika, odbornicima treba i do pet puta manje, pa je tako dovoljno da imaju 20 glasova i sebi osiguraju mjesečnu naknadu od 250 KM, a ako su nezaposleni onda i dva puta više. U Skupštini opštine sjedi ukupno 11 odbornika, dok u opštinskoj administraciji radi ukupno 6 osoba. Godišnji budžet opštine iznosi oko 450.000 KM, od čega za lična primanja zaposlenih izdvajaju oko 130.000 KM, struju i ostale režije dodatnih 110.000 KM.
Milionski budžeti
Iako malo veće od prethodne 3 opštine, u Srpskoj postoje lokalne zajednice u kojima živi nešto više od 1.000 stanovnika pa za fotelju prvog čovjeka tako nije dovoljno 100 glasova ali jeste manje od 600.
Jedna od tih opština je i Istočni Stari Grad u kojoj načelnička plata, takođe, iznosi preko 2.000 KM. Bojo Gašanović je ove godine sa 560 glasova uspio da odnese pobjedu na ovogodišnjim izborima i osigura sebi četiri godine mandata.
Opština ima 13 odbornika, čija mjesečna naknada iznosi tek oko 100 KM, a da sjednete u odborničke klupe ponekad je dovoljno i 50 glasova.
U opštini je zaposleno nešto više od 23 osobe, a budžet za ovu godinu je oko 4,4 miliona KM. Samo za lična primanja zaposlenih opština godišnje isplati oko milion KM.
U načelničku fotelju u opštini Petrovac-Drinić ponovo će sjesti Drago Kovačević kojem je za to trebalo samo 428 glasova. Opština ima 13 odbornika čije naknade iznose oko 400 KM, a bilo je slučajeva da u odborničke klupe sjedne kandidat sa samo 16 glasova.
Pored načelnika, u opštini radi još 12 radnika, a godišnji budžet Petrovca-Drinića iznosi oko 1,8 miliona KM. Za lična primanja zaposlenih opština godišnje izdvoji oko 350.000 KM, dok ukupni godišnji rashodi premašuju 1,2 miliona KM.
Još manje glasova treba za fotelju prvog čovjeka Jezera. Tako je Snežana Ružići sa samo 360 glasova uspjela da osigura sebi pobjedu i u naredne četiri godine, ali i platu veću od 2.000 KM mjesečno.
I ova opština ima 13 odbornika čije mjesečne naknade iznose oko 360 KM, a u odborničku klupu možete sjesti sa najmanje 35 glasova.
U opštini, pored načelnika, prema revizorskom izvještaju za 2021. godinu sjedi još 13 osoba, a budžet opštine iznosi oko 1,1 milion KM. Za lična primanja zaposlenih izdvaja se oko 350.000 KM, a za struju, komunalne usluge i ostale režijske troškove više od 150.000 KM.
Da biste sjeli u načelničku fotelju u Novom Goraždu dovoljno vam je 525 glasova koliko je ove godine osvojila Mila Petković, a za odbornički mandat treba vam oko 75 glasova sugrađana.
Odbornička naknada iznosi oko 400 KM, a Skupština opštine ima 13 odbornika. Plata načelnika je preko 3.000 KM, godišnji budžet oko 2,5 miliona KM, a u opštini je zaposleno oko 26 osoba.
Za lična primanja zaposlenih godišnje se izdvaja oko 750.000 KM, a oko 600.000 KM izađu troškovi telefona, struje, ogrijeva, održavanja, putni troškovi i slično.
Za načelničku fotelju u opštini Krupa na Uni ove godine je bilo dovoljno da imate 402 glasa što je pošlo za rukom Gojku Kličkoviću.
Opština ima 13 odbornika koji primaju mjesečnu naknadu od 350 KM, a ako su nezaposleni onda duplo više. Plata načelnika opštine iznosi preko 2.000 KM. U opštini je zaposleno oko 20 osoba, a budžet iznosi oko 1,5 miliona KM. Na lična primanja zaposlenih potroši se više od 450.000 KM, a za troškove struje, ogrijeva, putovanja, održavanja i slično preko 300.000 KM.
Ekonomski neopravdano
Zašto „minijaturne opštine“ postoje, koja im je svrha i koliko to košta su samo neka od pitanja koja se često postavljaju, dok potpuni odgovori nikada ne dolaze.
Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Srpske je još 2008. godine sprovelo javnu raspravu u opštinama koje imaju ispod 1.000 stanovnika na temu pripajanja drugim opštinama.
Rezultat je bio opšte negodovanje stanovništva po pitanju teritorijalnih promjena i eventualnih izmjena njihovog statusa.
Iz ovog Ministarstva su ranije upozorili da kada je u pitanju teritorijalna reorganizacija Republike Srpske, prije svega je potrebno voditi računa o interesima i potrebama građana tih opština.
Takođe, kako su ranije upozorili, praksa je pokazala da gašenje administrativnog aparata prati i raseljavanje stanovništva sa nekog područja.
Poslovni savjetnik i ekonomski analitičar Zoran Pavlović ističe da bez obzira na negodovanja u svemu treba tražiti određeni oblik ekonomske racionalnosti.
– Kad god se to postavi kao pitanje onda dođete u situaciju da ljudi u tim opštinama smatraju kako im se tim prijedlozima ugrožava radno mjesto. To je jedan od osnovnih problema koji imamo – kaže Pavlović.
Dodaje da s jedne strane postoje visoki troškovi održavanja tih opština, a s druge strane stav građana koji žive u tim opštinama, a koji su se već naučili na taj mehanizam i našli sistem kako mogu da funkcionišu.
– To je, međutim, ekonomski neopravdano. Bio sam u opštini Istočni Drvar gdje nema ni 200 stanovnika, i ne vidim tu neku računicu. Moramo tražiti ekonomski racio, imajući u vidu život u kojem se nalazimo u smislu problema koji postoje u Evropi, gubitka tržišta ili smanjenje tržišta koje se može osjetiti i u privredi BiH, ma kako to možda izgledalo bolno za one koji su se naučili da žive na javnim jaslama – kaže Pavlović.
On ističe da se ne treba gledati samo one koji rade u administraciji u navedenim opštinama već na cjelokupno stanovništvo navedenih opština. Pavlović pita da li iko razmišlja o tome da se posmatra ekonomska strana isplativosti postojanja tako velikog broja malih opština.
– Ekonomskog razvoja nema na vidiku, a neće ga ni biti u ovim uslovima kada ljudi napuštaju svoja ognjišta zbog loše ekonomske situacije, tako da bi trebalo porazmisliti o spajanju opština, pogotovo ovih rubnih, u jednu. Time bi dobili jednu opštinu sa duplo manje administracije nego što je bilo kada su bile dvije. Vjerujem da bi ta jedna opština isto mogla zadovoljavati potrebe građana koji žive na obe teritorije – smatra Pavlović za Srpskainfo.
On dodaje da se kriza koja pogađa Evropu već loše odražava po privredu u BiH, a kako će tek biti u sljedećem periodu to je teško predvidjeti.
