Kada bi neko otvorio restoran sa ostacima najstarijih jela koje su arheolozi do sada pronašli, drevni jelovnik bi iznenađujuće ličio na današnju hranu.
U ponudi bi se, između ostalog, našao hljeb star više od 14.000 godina, puter napravljen prije pet milenijuma, supa od kostiju od prije četiri milenijuma i mumificirano “miješano meso” ostavljeno na podzemnoj trpezi prije više od 3.000 godina.
Ipak, najstarija prerađena hrana koju su arheolozi ikada otkrili je brašno koje je odstojalo 32.000 godina.
Postoje mnoge naučne teorije o tome zašto su baš ljudi uspjeli da se popnu na sam vrh lanca ishrane, a jedna od njih se zasniva upravo na hrani.
Arheolozi na Univerzitetu u Oksfordu smatraju da je čovjek zavladao planetom u velikoj mjeri i zato što je imao avanturističke navike u prehrani.
Potreba naših predaka da se hrane što raznovrsnije, podsticala ih je da u potrazi za novim namirnicama osvajaju i nove teritorije.
Gastronomska radoznalost oblikovala je u velikoj mjeri ljudsku vrstu, a kreativnost u pronalaženju jestivih namirnica i pravljanju različitih jela predstavlja jednu od najdugovječnijih spona između današnjih i prvih ljudi.
To potvrđuju i brojna arheološka istraživanja o jelovniku naših predaka, koji djeluje iznenađujuće savremeno.
Lista najstarijih do sada pronađenih namirnica, koju su britanski arheolozi sačinili u saradnji sa svojim kolegama širom svijeta, ima na meniju sve ono što jedemo i sada, prenosi portal e-kapija.
Možda zvuči još neverovatnije činjenica da su neke od ovih namirnica, koje se čuvaju u muzejima, sa stanovišta tehničke ispravnosti upotrebljive i danas.
Ipak, stručnjaci ne kriju da je za isprobavanje obroka sačinjenog od ovakvih sastojaka potrebno mnogo hrabrosti, te da praistorijska večera uz svijeće nije za preporuku.
Na početku bješe brašno
Ali ako bismo makar zavirili u drevni restoran naših predaka, jedna od prvih stavki na jelovniku bilo bi brašno.
Uvjerenje da su ljudi iz kamenog doba bili nezajažljivi mesožderi koji su po cijeli dan provodili u lovu na životinje, promijenila su otkrića koja pokazuju da su proizvodili brašno još prije 30.000 godina, dakle čak 20.000 godina ranije nego što je započeo uspon poljoprivrede.
Praistorijsko brašno je pronađeno na brojnim lokacijama, posebno na tlu današnje Italije, Češke i Rusije, a ono koje je otkriveno u pećini pored Firence je “odstojalo” 32.000 godina. To je, inače, najstarija prerađena hrana koju su arheolozi ikada otkrili.
Istraživači su ustanovili da su ljudi prvo brašno pravili od rogoza, paprati i jedne vrste trave pod nazivom Brachipodium. Naši preci su sakupljali ovo rastinje da bi ga mljeli u sitne dijelove i potom kuvali.
Obrok koji su dobijali je po nutritivnoj vrijednosti bio sličan današnjim pahuljicama od žitarica.
Najstariji hljeb u Evropi pronađen je u Velikoj Britaniji, čiji stanovnici su ga umijesili i ispekli prije oko 5.500 godina.
Ali u ovoj kategoriji ubjedljivo vodi Bliski istok, gdje je namirnica koja se i danas smatra osnovnom u potrošačkoj korpi otkrivena na velikom broju nalazišta.
Za sada, najstarijim hljebom na svijetu mogu da se podiče Jordanci.
Tamo je u pustinji iskopan beskvasni hljeb star preko 14.000 godina, a pored njega su bili i ostaci druge hrane, uključujući i 95 vrsta jestivih biljaka.
Hljeb je bio spravljen od brašna i vode i pečen na otvorenoj vatri.
Kad smo već kod žitarica, Peru je pradomovina kokica, gdje je prema arheološkim nalazima organizovana zabava sa ovim grickalicama još prije 6.700 godina.
Duž sjeverne obale Perua pronađeni su klipovi kukuruza koji su bili pažljivo umotani i zatim pečeni ili pod zemljom ili na otvorenoj vatri.
Koja god tehnika da je bila upotrebljena, zrna su bila raspukla i hrskava.
Puter sa “ukusom močvare”
Duge rasprave oko toga da li su rezance prvi izmislili Italijani, Arapi ili Kinezi, razriješilo je otkriće jedne na brzinu napuštene večere u Kini. Tamošnji arheolozi su, među brojnom grnčarijom iskopali i prevrnuti ćup sa rezancima starim više od 4.000 godina.
Bili su napravljeni od prosa, tanki i žuti i svojim izgledom su jako podsjećali na rezance koji se i danas najčešće spravljaju u kineskim kuhinjama uzastopnim sakupljanjem i razvlačenjem tijesta.
Ljubav Kineza prema rezancima je očigledno još od davnina pratila strast prema svemu što je čorbasto.
Kina je postojbina i najstarije do sada otkrivene supe od kostiju. Supa je pronađena u bronzanoj činiji, u grobnici za koju se pretpostavlja da je pripadala velikom zemljoposedniku i procjenjuje se da je stara oko 2.400 godina. Stoga ne čudi da je pozelenjela zbog oksidacije, a testovi su utvrdili da je dobijena kuvanjem kostiju i mesa u vodi.
Za razliku od pozeljenele supe, najstariji do sada pronađen puter je u boljem stanju, iako je sa “ukusom močvare”.
U pitanju je “pakovanje” od 100 grama koje je staro 5.000 godina i pronađeno je u jednoj močvari u Irskoj.
Neka od jezera u ovoj zemlji su se tokom desetina hiljada godina pretvarala u močvare, bogate hranljivim materijama.
Osim što su bile “gorivo” za oplodnju zemljišta, one su pretvarale močvare u prirodne ostave za čuvanje pojedinih namirnica.
Nešto mlađi komadi putera, stari oko 3.000 godina, pronađeni su i na drugim mjestima u Irskoj, ali i širom Škotske, u blizini velikih jezera koja su imala sličnu ulogu kao i močvare.
Ljudi iz gvozdenog doba su na ovim teritorijama pravili velike zalihe putera.
Pronađeno je na stotine uzoraka u drvenim posudama, u korpama ili zamotanih u kožu.
Neki su i dalje jestivi, a testovi pokazuju da je puter pravljen od kravljeg mlijeka.
Arheolozi su otkrili da je puter bio jako dragocjen u vrijeme kada je zakopan, jer pored toga što je služio za ishranu, pojedini nalazi upućuju da se koristio i kao sredstvo plaćanja u drevnoj trgovini.
“Mesne mumije”
Bilo koja lista starina ne može da prođe bez antičkog Egipta, koji je arheolozima u svojim grobnicama ostavio i cijeli “švedski sto” raznoraznih jela za uživanje u onostranom životu.
Na podzemnim trpezama se, tako, mogao naći i sir od prije 3.600 godina, sličan današnjem kefiru jer je proizveden od neke vrste kvasca umjesto sirila životinjskog porijekla.
U Tutankamonovoj grobnici je otkrivena i tegla meda koji je bio svježiji od mumije, iako je zakopan prije skoro 3.300. godina.
Ali specijalitet koji je pronađen u mnogim egipatskim grobnicama sastoji se od takozvanih “mesnih mumija”.
Najviše su ličile na današnje “miješano meso”, jer su pravljene od dijelova različitih životinja, kao što su patke i druge vrste ptica, antilope, goveda, koze… Stari Egipćani su konzervisali meso tako što su ga prvo sušili, a potom prekrivali mješavinom smola.
Najdrevnija preteča brze hrane otkrivena je u Pompeji, u blizini današnjeg Napulja. Arheolozi su među ruševinama grada koji je zatrpala lava nakon erupcije vulkana Vezuv 79. godine prije nove ere, iskopali tezge sa uličnom hranom koje su se nalazile na raskrsnici dvije ulice, a potom i oslikane jelovnike koji su reklamirali šta je pripremljeno za taj dan.
U loncima koji su bili postavljeni u rupe na tezgama, ispod kojih su se grijali na blagoj vatri, krčkao se pasulj i drugi obroci koji su bili spremljeni od puževa, ribe, pilećeg, pačjeg, svinjskog i kozjeg mesa.
Ovu brzu hranu s početka naše ere, nesrećni stanovnici Pompeje nikada nisu pojeli.
Italija je prapostojbina i najstarijeg preliva za jelo kome se do sada ušlo u trag.
Poznato je da su stanovnici Mediterana, uključujući i stare Rimljane, jako voleli fermentisani riblji sos pod nazivom “Garum”, a amfore sa potpuno očuvanim ovakvim prelivom od prije dvije hiljade godina pronađene su na jednoj potopljenoj galiji u blizini italijanskog gradića Alisijo.
Iako su mediteranske zemlje još od davnina bile čuvene po vinu, arheolozi su otkopali najstariju očuvanu bocu vina u državi koja je zaluđena pivom.
Na nalazištu blizu njemačkog grada Špajer, pronađena je boca s vinom stara oko 1.700 godina. Boca je bila zapečaćena, a u njoj se nalazilo vino proizvedeno od lokalnog grožđa i začinskog bilja.
