Najviši sud Evropske unije danas je odbacio tužbu Poljske i Mađarske protiv evropskog mehanizma kojim se za kršenje sloboda i vladavine prava neke zemlje članice kažnjavaju uskraćivanjem novca iz evropskih fondova.
Konačnom presuda Suda Evropske unije iz Luksembourga riješen je spor između Brisela i populističkih vlada u Poljskoj i Mađarskoj optuženih za kršenje demokratskih prava i vrijednosti, a ulog je velik jer se radi o ustezanju milijardi evra.
Mađarska i Poljska podnijele su pojedinačne tužbe Sudu Evropske unije u kojima su zatražile da se uredba poništi. Njihovo pobijanje temelji se, između ostalih razloga, na nepostojanju ili neprikladnosti pravne osnove odabrane za uredbu, njenoj neusklađenosti s Ugovorom o EU.
Mađarskoj i Poljskoj još nije odobren nacionalni plan za oporavak i otpornost iako su još prije nekoliko mjeseci predale svoje planove Evropskoj komisiji. Obje su članice Evropske unije odmah odbacile presudu kao zadiranje u njihov suverenitet.
Šta kaže Orban?
Mađarska, koju već godinama vodi premijer Viktor Orban, odbacuje optužbe za bilo kakvo kršenje i tvrdi da EU nameće liberalne vrijednosti strane mađarskom tradicionalnom, konzervativnom i katoličkom društvu.
ECJ je presudio da je “mehanizam donesen na primjerenoj pravnoj osnovi” i odbacio je akcije koje su protiv tog mehanizma preduzele Poljska i Mađarska, pokazuje saopštenje objavljeno u srijedu. EU je uspostavila taj mehanizam zbog kritika upućenih vladama u Budimpešti i Varšavi za kršenje vladavine prava koje je na snazi u evropskom bloku.
Istorijska presuda
Presuda je istorijska jer će biti putokaz za buduće postupke novčanog kažnjavanja država članica Unije koje bi kršile načelo vladavine prava, kao što je na primjer miješanje i uticaj vlade na pravosuđe.
“Odluka suda je napad na suverenitet Poljske”, reagovao je zamjenik poljskog ministra pravosuđa.
“Moramo se braniti od napada na naš suverenitet, Poljska mora braniti svoju demokratiju od ucjena koje ciljaju oduzeti joj pravo da odlučuje sama o sebi. Posebno zato što Poljska treba time izgubiti sredstva za mjere koje su standardi u Španiji ili Njemačkoj”, rekao je zamjenik ministra pravosuđa Sebastijan Kaleta na Twitteru.
Mađarska je ocijenila da Evropski sud “zloupotrebljava svoja ovlaštenja”. “Ova presuda je novo sredstvo pritiska na našu zemlju”, napisala je na Twitteru ministarka pravosuđa Judit Varga. Ministarka smatra da je pritisak vezan uz zakon o homoseksualnosti koji je Mađarska donijela ljetos, a u Evropskoj uniji je dočekan nizom kritika.
Prema omotnici Brisela za oporavak i otpornost Poljska bi trebalo da dobije 36 milijardi evra, a Mađarska sedam milijardi, a ta su sredstva već zamrznuta. “Vrlo je izgledno da će mehanizam biti aktiviran protiv Mađarske, vjerovatno u martu, ali ne još protiv Poljske”, ocjenjuje Mujtaba Rahman iz konsultantske grupe Eurasia.
Predsjednica EK: Presude potvrđuju da smo na pravom putu
Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lejen pozdravila je odluku Suda EU, koji je u srijedu odbio u cijelosti tužbe koje su Mađarska i Poljska podnijele protiv mehanizma uslovljemosti koji povezuje poštovanje vladavine prava i isplatu sredstava iz evropskih fondova.
“Današnje presude potvrđuju da smo na pravom putu”, rekla je Fon der Lejen, koja se oglasila saopštenjem nakon objave presude. Komisija je najavila da će sada pažljivo proučiti presudu i njen mogući učinak na dalje korake koje predviđa taj mehanizam.
