Jelena Lekić, koju je Nadzorni odbor “Aerodroma Republike Srpske” imenovao za v.d. direktora ovog javnog preduzeća, kadar je Ujedinjene Srpske.
Osim što je „iz struke“, jer dolazi s pozicije pravnih poslova u Direkcija za civilno vazduhoplovstvo BiH, ova činjenica je bitna jer se radi o poziciji u javnom sektoru koju je uspjela da sačuva Ujedinjena Srpska.
Kao što je poznato, direktor je bila Natalija Trivić, ali je nedavno podnijela ostavku da ne bi bila smijenjana s te pozicije, jer je prethodno napustila stranku.
–Tako će proči svi koji se budu ponašali kao Trivićeva. Treba očekivati još najmanje dvije smjene, odnosno zamjenu kadrova US, jer su u međuvremenu „šurovali“ sa onima s kojima nisu smjeli – tvrdi izvor Srpskainfo.
Negativno poslovanje
Osim što je napustila US, Trivićevoj je zvanično „došao glave“ i negativno poslovanje „Aerodroma RS“ u 2023. Istina, samo je naslijedila sličan trend, ali se ovaj put gledala „dlaka u jajetu“.
Izvještaj se može naći na sajtu Banjalučke berze, a u njemu piše da su Aerodromi prošlu godinu završili s gubitkom od 1.741.682,74 KM.
Preduzeće je u 2023. godini ostvarilo ukupne prihode u iznosu od 4.714.475,49 KM. Ukupni rashodi su iznosili 6.456.158,23 KM.
-Gubitak tekuće godine posljedica je prvenstveno većih rashoda za bruto lična primanja zaposlenih koji su u odnosu na prethodnu godinu veći za 573.907,10 KM, te umanjenje subvencije za 1.077.000,00 KM – piše u Izvještaju.
Na primjer, rast je bio u oblasti trgovine, usluzi odleđivanja aviona i prodaji tečnosti za odleđivanje, aerodromskih taksi… Ogroman pad je bio u prihodima od prodaje mlaznog goriva – sa 1,6 miliona KM u 2022. godini na samo 26.256 KM u prošloj. Istovremeno, bile su prepolovljene i subvencije iz budžeta RS.
–Treba imati u vidu da je u 2023. godini Preduzeću smanjena subvencija iz budžeta sa planiranih 2.200.000,00 KM na 1.123.000,00 KM, što je značajno doprinijelo ostvarenom gubitku u poslovanju. U odnosu na ostvarenje prihoda u 2022. godini, najveće povećanje ostvarenja je po osnovu rada ugostiteljske djelatnosti, parking službe, usluge odleđivanja, te po osnovu refundacija zdravstvenog fonda – navodi se u izvještaju.
Rashodi su u 2023. godini ostvareni u iznosu od 6.456.158,23 KM, što je u odnosu na ostvarene rashode za 2022. godinu manje za 3,41 odsto.
Međutim, troškovi zarada, naknada zarada i ostali lični rashodi zaposlenih u ukupnom iznosu od 3.048.947,36 KM veći su u odnosu na prethodnu godinu za 23,18 odsto, odnosno za 573.907,10 KM u apsolutnom iznosu.
Kako piše, razlog ovakvog povećanja je prvenstveno povećanje ukupnog broja radnika koji se u odnosu na početni period godine povećao za 6 radnika, zatim zbog prekovremenog angažovanja radnika usljed povećanog obima saobraćaja i nedovoljnog broja zaposlenih za formiranje adekvatnog smjenskog rada.
-Troškovi materijala koji se odnose na nabavku radne odjeće, režijskog i ostalog materijala u odnosu na 2022. godinu povećani su za 64,54 odsto dok su troškovi nabavke goriva i lož ulja, te utrošak električne energije povećani za 20,77 procenata. Najznačajnije je povećanje na režijskom materijalu, te na utrošku električne energije, i na tekućem održavanju. Troškovi amortizacije u iznosu od 1.000.616,47 KM, veći su u odnosu na prethodnu godinu za 1,11 odsto – dio je iz Izvještaja o poslovanju.
Zaposlenja i odlasci radnika
U toku 2023. godine zaposleno je 13 novih radnika, a 7 radnika je napustilo Preduzeće. U cilju racionalnog korišćenja ljudskih resursa određeni broj radnika u okviru redovnog radnog vremena raspoređen je na više radnih mjesta.
-Iako je analiza kvalifikacione strukture zaposlenih u Preduzeću sa stanovišta ICAO standarda i zakona koji regulišu oblast civilne vazdušne plovidbe već ukazivala na potrebu da se u Preduzeću zaposli određeni broj novih radnika, s obzirom da se u velikom procentu finansiramo kroz subvenciju iz budžeta Republike Srpske, nastojali smo da ne povećavamo broj izvršilaca. Uvođenjem novih avio-linija od strane kompanija Rajaner i Vizer značajno je povećan obim saobraćaja i došlo je do povećane potrebe za prijemom novih radnika. Nedostatak radne snage je posebno izražen u službi saobraćaja i to u domenu opsluge putnika i vazduhoplova, te u službi fizičkog i tehničkog obezbjeđenja – navode Aerodromi u Izvještaju za 2023.
I povezano preduzeće u minusu
Povezano pravno sa lice je „ARS touts“ d.o.o. Banjaluka čiji je osnivač preduzeće „Aerodromi Republike Srpske“ a.d. Banja Luka sa učešćem u kapitalu u iznosu od 25.000,00 KM.
Ukupno ostvareni prihodi „Ars“ su bili 130.169,00 što je više za 52 odsto u odnosu na ostvarenje prethodne godine. Međutim, ukupni rashodi su ostvareni u iznosu od 146.375,00 KM (110.393,00 KM u 2022. godini), pa je preduzeće u 2023. godini poslovalo sa gubitkom u iznosu od 16.206 KM.
14 udara ptica u avione
U 2023. godini nije bilo većih bezbjednosnih incidenata na Aerodromu Banjaluka (jedinom koga Srpska ima) . Zabilježeno je 27 događaja i osam tzv. hazarda.
-Veća materijalna šteta zabilježena je tokom hitne situacije „Viski“ tokom olujnog nevremena. Tokom hitnog medicinskog događaja jedan putnik u poznim godinama je preminuo usljed lošeg zdravstvenog stanja. Svi događaji i rizici su tretirani u skladu sa procedurama „Sistema upravljanja bezbjednosšću(SMS)“ koja se odnosi na izvještavanje o događaju, analizu, procjenu rizika i preduzimanje mjera radi ublažavanja rizika odnosno svođenja rizika na prihvatljivi nivo. Od ukupno 27 događaja, 14 se odnosilo na udar ptice u vazduhoplov – navodi se.
-Zabilježeni hazardi koji mogu ugroziti bezbjednost vazdušne plovidbe odnosili su se na oštećenja betonskih površina na pisti iz kojih se stvaraju komadi betona i kamenčići (FOD), pa je angažovan izvođač radova koji je obavljao potrebne nužne sanacije. Zabilježeno je i prisustvo pasa i srna na ili u blizini manevarskih površina. Angažovana je profesionalna služba za hvatanje i odvoz pasa u azil, a srne, ptice i mačke su rastjerivane propisanim raspoloživim sredstvima – piše u Izvještaju.
Dotrajala oprema
Takođe, interno je tvrđena nekompletna zaštitna oprema radnika, individualna greške u praktičnim postupcima radnika i vođenju evidencija, dotrajalost vatrogasnog vozila MAN, dotrajalost vatrogasnih odijela za ulazak u vatru, nedovoljan broj vatrogasaca, nedostatak imenovanih rukovodilaca pojedinih organizacionih jedinica, raspoređivanje radnika na više radnih mjesta.
Istovremeno, saradnja sa OS BiH na vojnom dijelu aerodroma je dobra, gdje je u toku krčenje rastinja radi ublažavanja rizika od pojave životinja u aerodromskom kompleksu.
Ipak, u 2023. godini nije bilo događaja ugrožavanja bezbjednosti civilnog vazdušnog saobraćaja.
-Iako nije bilo incidenata, analiziranjem mjesečnih izvještaja interne kontrole bezbjednosti, izdvajaju se sledeći nedostaci koje je potrebno rješiti u idućem periodu: Nedovoljan broj radnika u obezbjeđenju, riješiti angažovanjem profesionalne agencije; Ograda perimetra na mnogim mjestima oštećena, pa se provlače životinje; Potrebno realizovati planiranu nabavku uređaja za detekciju eksploziva u tečnosti i uređaja za detekciju tragova eksploziva; Riješiti sistem video nadzora u zoni perimetra ograde; Planirati nabavku terenskog vozila za efikasniji pregled ograde perimetra; Riješiti nedostatak objekta odnosno prostorije za odlaganje opasnih predmeta – otkriveno je u izvještaju.
Neizmirena dugovanja
Nije bilo materijalno značajnih događaja u periodu nakon podnošenja izvještaja. Međutim, društvo učestalo dobija opomene pred tužbu od dobavljača za neizmirena dugovanja. U periodu od 1. januara 2024. godine do dana izvještavanja pokrenuto je šest sudskih sporova u ukupnom iznosu od 411.640,00 KM.
-Od ostalih bitnih događaja u poslovanju ističemo prestanak rada kioska i pokretanje procedure stečajnog postupka za povezano pravno lice „ARS TOURS“ d.o.o. Banjaluka – dio je iz Izvještaja.
Aerodromi RS u navedenom periodu imali su tri sudska spora koja su bila u roku, sva tri sa neizvjensim ishodom.
Ministarstvo civilnih poslova, Direkcija za civilnu avijaciju, tužbom za nadoknadu štete traži 264.424 KM. Isti akteri u drugom procesu traže još 66.005 KM, dok Marinko Bašić i Milan Dragić traže 130.000 KM po tužbi za zaštitu prava iz radnog odnosa.
Nepovoljan položaj u odnosu na druge aerodrome
Među rizicima poslovanja Aerodroma RS u narednom periodu navodi se to da aerodromi u Sarajevu, Tuzli i Mostaru finansijski subvencionišu avio kompanije za uvođenje novih destinacija, po uzoru na cijeli region, što Aerodrom Banjaluka stavlja u poziciju nekonkurentnosti na bosanskohercegovačkom tržištu.
-Značajan rizik je zahtjev za ispunjavanje uslova za produžavanje Potvrde za aerodrom za javnu upotrebu, a Preduzeće početkom 2025. godine očekuje i sertifikacija po EASA standardima, za koju je potrebno izvršiti adekvatne pripreme tokom 2024. godine. Bilo kakva ograničenjima, ili suspenzija Potvrde, bi imala nesagledive posljedice po Preduzeće. Aplicirani su projekti Vladi Republike Srpske za otkup zemljišta i određene infrastrukturne projekte koje je neophodno realizovati u cilju stvaranja uslova za zadržavanje navedene Potvrde – upozoravaju iz Aerodroma.
Piste u lošem stanju
Takođe, veliki rizik predstavlja i stanje betonskih manevarskih površina. Naime, protokom vremena, kao i sve intenzivnijim korišćenjem navedenih površina dolazi do sve ubrzanijeg propadanjaa što će u krajnjem rezultirati obustavom saobraćaja.
-Preduzeće je angažovalo „Institut za građevinarsto“ a.d. da uradi procjenu stanja i predloži varijantna rješenja. Rezultat procjene je neophodnost sanacije navedenih površina (uz neophodnu sanaciju noseće podloge) i prelaz sa betonske na asfaltnu konstrukciju. Za navedeni zahvat je po procjeni neophodno obezbjediti oko 30.000.000 KM. Preduzeće je i dalje zavisno od subvencije Vlade RS u cjelokupnom iznosu, jer iz vlastitih prihoda ne može finansirati neophodne rashode. Neophodan je kontinuitet u isplati iste – upozorava se u Izvještaju.
