Ministarstvo energetike i rudarstva Crne Gore odbilo je poziv predsjednika Republike Srpske, Milorada Dodika o učešću te države u izgradnji hidroelektrane “Buk Bijela”.
Dodik je, naime, ovaj poziv uputio tokom nedavne posjete Crnoj Gori kada se sastao sa predsjednikom Skupštine Crne Gore, Andrijom Mandićem
– Mi nudimo Crnoj Gori da se uključi u ovaj megaprojekat. Ako neće, onda da nas ne blokiraju – rekao je tada Dodik.
On je dodao da ukoliko ima nastojanja da se Crna Gora vrati u taj projekat, postoji spremnost da se to prihvati, navodeći da struju niko neće proizvesti osim hidroelektrana, termoelektara, solarnih elektrana i vjetroparkova.
Iz Ministarstva energetike i rudarstva Crne Gore odgovaraju da je za njih pitanje izgradnje hidroelektrane “Buk Bijela” završeno još 2004. godine skupštinskom Deklaracijom o zaštiti rijeke Tare, ali i UNESCO izvještajem iz 2005. Godine.
– Time je stavljena tačka na ideje o gradnji hidroelektrana na ovom području koje bi mogle uticati na “suzu Evrope” – navedeno je iz ovog resora podgoričkim “Vijestima”.
To je odgovor na pitanje da li bi Crna Gora mogla učestvovati u ovom projektu, ako bi prema najvama visina brane bila niža čime akumulacija ne bi ulazila na teritoriju Crne Gore i ne bi imala utjecaj na zaštićeno područje rijeke Tare.
– U strateškim dokumentima Crne Gore taj dio se ne tretira u energetskom smislu, kao ni u biznis planovima EPCG. Ministarstvo energetike i rudarstva se neće baviti hipotetičkim situacijama, već relevantnim pokazateljima i dokumentima i važećom legislativom Crne Gore koja zabranjuje gradnju na tom prostoru. Što se tiče procjena uticaja na životnu sredinu, tu je nadležno ministarstvo u čijem resoru je ekologija – navedeno je u odgovoru ovog Ministarstva.
Pristali, pa odustali
Vlada Crne Gore, čiji je predsjednik bio Milo Đukanović je u aprilu 2004. godine dala načelnu saglasnost da sa Republikom Srpskom gradi HE “Buk Bijela”.
Tada je predviđana visoka brana, a njena akumulacija dolazila bi do ušća Tare i Pive na crnogorskoj teritoriji.
Nakon toga došlo je do protesta ekoloških organizacija i građana, koji su protiv izgradnje skupili preko 11.000 potpisa i predali peticiju Skupštini, parlament je u decembru iste godine glasovima opozicije, dijela manjinskih stranaka i SDP usvojio Deklaraciju o zaštiti rijeke Tare.
Nakon toga u Srpskoj je rađen novi projekat kojim je predviđena niža visina brane, a dodata je još jedna hidroelektrana na Drini, nizvodno blizu Foče.
Zatim su projekat njihove izgradnje započele Srpska i Srbija, koji su o tome potpisali sporazum 2020. godine.
Finansijeri bi bili Elektroprivreda Srbije i Elektroprivreda Republike Srpske kroz zajedničko preduzeće “Hidroelektroenergetski sistem Gornja Drina”.
Raspisan je i tender za izvođače, a proteklog ljeta dostavljene su tri kineske ponude.
Dva spora zbog HE “Buk Bijela”
Međutim, sve je prolongirano jer su, u međuvremenu pokrenuta dva spora – prvi pred Ustavnim sudom BiH oko koncesija, jer vlasti Federacije BiH smatraju da imovina u graničnom pojasu ne pripada entitetima već državi BiH, a drugi pred UNESCO, kojeg je inicirala Crna Gora zbog mogućeg negativnog uticaja na Taru, odnosno prostor Nacionalnog parka “Durmitor”.
Iz Elektroprivrede Crne Gore naveli su da prate dešavanja u vezi sa ovim sporovima, kao i da znaju da je prvi spor okončan nedavno, jer su dvije elektroprivrede, ERS i EBiH postigle dogovor da dobiju po 25 odsto udjela u ovom objektu, a da Republika Srbija dobije preostalih 50 odsto.
Što se tiče drugog spora, jula 2021. godine, ministarstva ekologije Crne Gore i Republike Srpske dogovorila su se o formiranju ekspertskog tima koji će ispitati mogući uticaj HE “Buk Bijela” na rijeku Taru u Crnoj Gori.
Jula 2023. godine BiH i Crna Gora osnovale su zajedničku radnu grupu za rješavanje problema u vezi sa projektom HE “Buk Bijela”. Tada je u dogovoru posredovao sekretarijat energetske zajednice.
Iz Vlade Republike Srpske je saopšteno da će uraditi dodatnu ekološku studiju kako bi se analizirali efekti gradnje hidroelektrane na Nacionalni park “Durmitor” u Crnoj Gori koji je pod zaštitom organizacije Unesko.
– U odluci Odbora za svjetsku baštinu je istaknuto da BiH mora procijeniti potencijalni utjecaj na životnu sredinu projekta HE “Buk Bijela”, koja je planirana na rijeci Drini u BiH, na visoke prirodne vrijednosti Durmitora i na rijeku Taru. Zatraženo je od država BiH, Crne Gore i Srbije da održe kontinuitet rječnog eko-sistema i neometan tok rijeke, kao i da BiH i Srbija moraju osigurati i procjenu potencijalnih uticaja kroz stratešku procjenu uticaja na životnu sredinu, i to u saradnji sa Crnom Gorom – saopštili su iz EPCG.
