Većinske političke grupe u Evropskom parlamentu usaglasile su tekst rezolucije o Srbiji kojom se poziva na sprovođenje međunarodne istrage o nedavnim izborima, upućivanje ekspertske misije i uslovljavanje dalje finansijske pomoći EU Srbiji popravljanjem izbornih uslova.
Utekstu rezolucije koji bi još mogao da se promijeni prije očekivanog usvajanja u četvrtak 8. februara, evroparlamentarci navode da očekuju konačni izvještaj OEBS/ODIHR o izborima i pozivaju Srbiju na primjenu preporuka ove institucije i Venecijanske komisije, znatno prije narednih izbora.
U usaglašenoj verziji rezolucije Evropski parlament poziva na nezavisnu istragu koju bi sproveli “respektabilni međunarodni eksperti i institucije, kako bi ispitali neregularnosti na parlamentarnim, lokalnim i pokrajinskim izborima, a posebno u izborima za Grad Beograd”, jer, kako se navodi, “neke tvrdnje koje se odnose na organizovanu migraciju birača izlaze iz okvira koje pokriva izvještaj OEBS i ODIHIR.
“Ad hok misija za utvrđivanje činjenica”
EP podržava i brzo slanje “ad hok misije za utvrđivanje činjenica” u Srbiju, uz samo učešće EP.
Evropski parlament naglašava da “pregovori sa Srbijom mogu da se nastave samo kada zemlja napravi značajan napredak u reformama, ali i u potpunosti sprovede preporuke OEBS i Venecijanske komisije o izbornim uslovima”.
Rezolucija poziva Evropsku komisiju i zemlje članice da primjene “stroge uslove i smjesta sprovedu reviziju predpristupnih IPA fondova upućenih Srbiji, kao i drugih finansijskih instrumenata”.
– Ako Srbija ne popravi izborne uslove, ili ako istraga pokaže direktnu umiješanost srpskih vlasti u izbornu prevaru, EU fondovi treba da budu suspendovani, zbog grubog kršenja vladavine prava u slučaju izbora – navode poslanici.
Ističu i da žale što navodni “parlamentarni i lokalni izbori odstupaju od međunarodnih standarda, zbog sistematske zloupotrebe medija i institucija od strane aktuelnih vlasti, a zbog čega se izbori ne mogu smatrati slobodnim i poštenim”.
“Izborni dan protekao glatko, ali sa brojnim nedostacima”
Izborni dan je, prema ocjenama posmatrača, protekao glatko, ali je “bio obilježen brojnim proceduralnim nedostacima (slučajevi grupnog glasanja, narušavanje tajnosti i drugim nepravilnostima)”, zbog čega EU parlamentarci ocjenjuju da je riječ o praksi koja je “daleko ispod standarda za kandidatsku zemlju”.
Rezolucijom se podsjeća da je “odgovarajuće funkcionisanje demokratskih institucija” u središtu procesa pristupanja EU.
Tekst rezolucije sa “ozbiljnom zabrinutošću konstatuje” da su “brojni međunarodni i domaći posmatrači prikupili brojne dokaze o nezakonitim radnjama tokom, i prije, izbornog dana, a koji su uticali na rezultate i kritično se odrazili na gradske izbore u Beogradu, ugrožavajući i legitimitet izbora za parlament”.
Ekspertska misija u Srbiji da procijeni izbornu situaciju?
Evropski parlament u prijedlogu rezolucije zahtjeva od Evropske komisije da pokrene inicijativu za slanje ekspertske misije u Srbiju koja bi trebalo da procijeni situaciju u vezi sa izborima i postizbornim periodom. Misija treba da pomogne stvaranje uslova za neophodni društveni dijalog koji bi obnovio povjerenje javnosti u institucije, kao i da procijeni sistemske probleme vladavine prava, slijedeći primjer ‘Pribeovog izvještaja’ o vladavini prava u Sjevernoj Makedoniji – navodi se u tekstu rezolucije.
EP žali zbog izostanka “institucionalnog odgovora” na ozbiljne sumnje o “umiješanosti aktuelne vlasti u izborne manipulacije i zloupotrebe, što podstiče nekažnjivost i mogući nastavak takve prakse”.
– Ako bude omogućeno da se takve aktivnosti nastave bez posljedica, to će imati negativan uticaj i nastaviće da podriva demokratiju, povjerenje u institucije i izborni proces, blokirajući demokratski sistem i EU integraciju, navode parlamentarci, ističući i da neke neregularnosti “potencijalno predstavljaju kršenje zakona i Ustava Srbije”.
Evropski parlament žali i zbog izostanka rezultata u procesuiranju i kažnjavanju krivičnih djela, kao što su “manipulacija biračkim spiskom; pritisak i zastrašivanje birača; pritisak i zastrašivanje izbornih kandidata; zloupotreba podataka o građanima i drugo”.
Rezolucija poziva srpske vlasti da istraže i procesuiraju odgovorne za krivična djela tokom i poslije izbora, uključujući i napade na studente.
Osuđuju se i, kako se navodi, “orkestrirani napadi državnih zvaničnika na posmatrače izbora, kao i članove Evropskog parlamenta” i poziva se na konstruktivan razgovor, uz uvažavanje i međusobno poštovanje u demokratskom procesu.
Izražava se zabrinutost što Srbija nije primijenila ranije preporuke OEBS/ODIHR o ključnim pitanjima izbornog procesa i pozivaju vlasti da u potpunosti primjene sve preporuke, konstatujući da su “selektivno pripremljeni neki amandmani na osnovu ranijih preporuka ODIHR i Venecijanske komisije u oblasti finansiranja izborne kampanje”.
Poziv na primjenu preporuke OEBS
Parlament očekuje konačni izvještaj OEBS/ODIHR o izborima i poziva na primjenu preporuke ove institucije i Venecijanske komisije iz decembra 2022. godine, koja se odnosi na pristup kandidata medijima, finansiranje kampanje, mjere protiv pritiska na birače, zloupotrebe administrativnih resursa. Sve to treba učiniti znatno prije sljedećih izbora kako bi se spriječile nove neregularnosti i obezbjedilo demokratsko funkcionisanje zemlje – navode EU parlamentarci.
Evropski poslanici osuđuju “odsustvo pluralizma u medijima tokom kampanje, dezinformacije i neetičko i pristrasno izvještavanje u korist vlasti”.
Konstatuju da je “veliki broj medija pod kontrolom vlade, što stvara neravnopravne uslove tokom kampanje”.
Kritikuju i “ogromno medijsko prisustvo predsjednika Srbije tokom kampanje, koje je izbrisalo razliku između institucije predsjednika, države i partije na vlasti”.
Osuđuju se i, kako kažu, “neosnovane tvrdnje vlasti da su zemlje EU uključene u organizaciju protesta u Srbiji”.
U tekstu se navodi da parlament “žali zbog manjka glasne kritike od strane Evropske komisije, posebno komesara za proširenje, uprkos brojnim tvrdnjama o izbornoj prevari”.
Tekst poziva i EU da učestvuje u internom dijalogu u Srbiji, između vlasti i opozicije, kako bi se prevazišla sadašnja klima duboke političke polarizacije i navodi da je EP najpogodnija institucija za tu ulogu.
Rezolucija će biti proslijeđena Evropskoj komisiji, predsjedniku Evropskog savjeta, visokom predstavniku Žozepu Borelju, zemljama članicama EU, kao i drugim međunarodnim institucijama, prenosi Blic.
Rezolucije EP nemaju obavezujuću snagu, ali predstavljaju izraz političke volje jedne od tri najvažnije institucije EU.
